Το παιχνίδι του γερμανικού χρυσού

του Άρη Χατζηστεφάνου

Επαναπατρίζοντας μεγάλες ποσότητες χρυσού η Γερμανία προετοιμάζεται για τα χειρότερα. Ή μήπως τα προκαλεί;

Περίπου 25 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης, στα υπόγεια της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας βρίσκεται ίσως ο μεγαλύτερος θησαυρός του πλανήτη. H περίφημη FED φυλάσσει εκεί 6.720 τόνους χρυσού από διάφορες χώρες. Ο θησαυρός αυτός αναμένεται να μειωθεί κατά 300 τόνους μέσα στην επόμενη δεκαετία καθώς η Γερμανία προχώρησε σε μια κίνηση που έκανε αρκετούς οικονομικούς αναλυτές και κεντρικούς τραπεζίτες να χάσουν τον ύπνο τους: Ζήτησε να επαναπατρίσει μεγάλο τμήμα του χρυσού της. Ίσως πολύ πιο ανησυχητικό όμως είναι το γεγονός ότι η απόσυρση αποθεμάτων χρυσού δεν αποτελεί ένα μεμονωμένο περιστατικό αλλά εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική του Βερολίνου να θωρακιστεί από ενδεχόμενη οικονομική κατάρρευση του ευρωπαϊκού αν όχι και του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.
Η Γερμανία θα αποσύρει περίπου 300 τόνους χρυσού από τις ΗΠΑ, όπου διατηρεί το 45% των αποθεμάτων της και το σύνολο του χρυσού που βρίσκεται στη κεντρική τράπεζα της Γαλλίας – και το οποίο αντιστοιχεί στο 11% του γερμανικού χρυσού. Μια παρόμοια κίνηση είχε κάνει στο παρελθόν και ο Ούγκο Τσάβες της Βενεζουέλας χωρίς όμως καμία επίπτωση στην παγκόσμια οικονομία. Αντίθετα η κίνηση της Γερμανίας αμφισβητεί, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, έναν από τους βασικότερους πυλώνες της παγκόσμιας οικονομικής αρχιτεκτονικής – την εμπιστοσύνη μεταξύ των ισχυρότερων κεντρικών τραπεζών του πλανήτη. Ορισμένοι μάλιστα συμπλήρωσαν ότι η απόσυρση του συνόλου του Χρυσού από το Παρίσι είναι ένα πολιτικό μήνυμα απέναντι στη νέα διακυβέρνηση του Φρανσουά Ολάντ.
Αν και όλες οι πλευρές επιχείρησαν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις από την κίνηση της Γερμανίας, είναι προφανές ότι στο παρασκήνιο ξέσπασε μια μεγάλη συζήτηση μεταξύ οικονομολόγων και ακαδημαϊκών. Ο αναλυτής της Deutsche Bank Ντάνιελ Μπρέμερ, έφτασε στο σημείο να συζητά ακόμη και το ενδεχόμενο επιστροφής στον λεγόμενο κανόνα χρυσού – το σύστημα δηλαδή που κυριαρχούσε πριν από τη δεκαετία του ’70 και το οποίο στηριζόταν στα αποθέματα χρυσού και όχι στο δολάριο. Αν και ο ίδιος ο Μπρέμερ θεωρεί εν τέλει λανθασμένη κίνηση μια ενδεχόμενη επιστροφή στον κανόνα χρυσού το γεγονός ότι συζητιέται ανοιχτά μια αλλαγή της παγκόσμιας οικονομικής αρχιτεκτονικής (από αυτές που συμβαίνουν σχεδόν μια φορά κάθε αιώνα) δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο.
Η ιστορία έχει αποδείξει ότι οι μετακινήσεις μεγάλων ποσοτήτων συναλλάγματος και χρυσού μεταξύ των κεντρικών τραπεζών ακολουθούνται συχνά από τρομακτικές αλλαγές στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Δεν είναι λίγοι οι ιστορικοί που υποστηρίζουν ότι και μόνο η πρόθεση της Γαλλίας να αποσύρει μεγάλες καταθέσεις συναλλάγματος από τη βρετανική κεντρική τράπεζα στη δεκαετία του ‘30 προκάλεσε ντόμινο οικονομικών εξελίξεων το οποίο συνέβαλε στην Μεγάλη Ύφεση – και στον συνακόλουθο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Το πρόβλημα στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ένας άγραφος κανόνας μεταξύ των κεντρικών τραπεζιτών, που λέει ότι στη διαδικασία απόσυρσης αποθεμάτων χρυσού και συναλλαγματικών αποθεμάτων, κερδισμένος βγαίνει αυτός που κάνει πρώτος την κίνηση ενώ ο τελευταίος μπορεί να διαπιστώσει ότι η περιουσία του έχει εξαφανιστεί στο πέρασμα του χρόνου. Αρκετοί πολιτικοί επιστήμονες συγκρίνουν αυτή την λεπτή ισορροπία με το περίφημο δίλημμα του φυλακισμένου στη θεωρία των παιγνίων: Δυο φυλακισμένοι που κατηγορούνται για το ίδιο έγκλημα ανακρίνονται ταυτόχρονα σε ξεχωριστά κελιά από τις αρχές. Αν και οι δυο επιμείνουν να αρνούνται τις κατηγορίες θα αφεθούν ελεύθεροι Αν όμως κάποιος καταδώσει τον συνεργάτη του θα τιμωρηθεί με μια μικρή ποινή, λόγω της συνεργασίας τους. Για όσο διάστημα υπάρχει εμπιστοσύνη ανάμεσα στους δυο φυλακισμένους δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα εάν όμως η εμπιστοσύνη κλονιστεί αυτός που θα προδώσει πρώτο το συνεργάτη του θα υποστεί βέβαια ορισμένες συνέπειες αλλά πολύ μικρότερες.
Το δίλημμα των φυλακισμένων εάν προβληθεί στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα συμβάλλει στη δημιουργία φαινομένων ντόμινο καθώς κανένας δεν θέλει να βρεθεί στη θέση του τελευταίου και… παραπονεμένου. Τα σημάδια ενός τέτοιου ντόμινο είναι ήδη εμφανή καθώς πολιτικά κόμματα στην Ολλανδία ζήτησαν την απομάκρυνση και των δικών τους αποθεμάτων χρυσού από ξένες κεντρικές τράπεζες.
Η μπουκαπόρτα του ευρώ.
Για αρκετούς αναλυτές, όπως είπαμε, η απόφαση της Γερμανίας να επαναπατρίσει μεγάλες ποσότητες χρυσού αποκτά διαφορετική διάσταση αν συνυπολογίσει κανείς μια σειρά κινήσεων που πραγματοποίησε το Βερολίνο τα δυο τελευταία χρόνια για να προστατευθεί από το ενδεχόμενο κατάρρευσης του ευρωπαϊκού ή του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Καταρχήν το γερμανικό κοινοβούλιο πέρασε νόμο που επιτρέπει την απομάκρυνση της Γερμανίας από την ευρωζώνη με παράλληλη παραμονή της στην ΕΕ ενώ προετοίμασε μηχανισμούς μέσω των οποίων οι Γερμανικές τράπεζες θα μπορούν να «ξεφορτωθούν» τα κρατικά ομόλογα της ευρωζώνης εάν το επιθυμούν. Παράλληλα προετοίμασε το απαραίτητο νομικό καθεστώς ώστε να είναι σε θέση να κλείσει τα σύνορά της έως και για διάστημα τριάντα ημερών, αποτρέποντας έτσι την κερδοσκοπική έξοδο κεφαλαίων από τη χώρα. Αποτελεί επίσης κοινό μυστικό στους δημοσιογραφικούς και πολιτικούς διαδρόμους του Βερολίνου και της Φρανκφούρτης ότι ειδικές ομάδες εμπειρογνωμόνων έχουν παρουσιάσει λεπτομερή σχέδια για το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας ή οποιασδήποτε άλλης χώρας της ευρωπαϊκής περιφέρειας από την ευρωζώνη και έχουν εκπονήσει προγράμματα αντιμετώπισης των σχετικών συνεπειών.
Το γερμανικό κράτος μοιάζει πλέον με ένα υποβρύχιο που συγκεντρώνει προμήθειες για να είναι σε θέση να καταδυθεί ανά πάσα στιγμή και να αποφύγει την ενδεχόμενη θαλασσοταραχή μιας νέας κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Σημαίνουν μήπως όλα αυτά ότι το Βερολίνο έχει πληροφορίες που αγνοούν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες ή πρόκειται απλώς για την παραδοσιακή γερμανική προνοητικότητα, που φροντίζει τα πάντα ακόμη και αν δεν υπάρχει ορατός κίνδυνος στον ορίζοντα;
Υπό φυσιολογικές συνθήκες θα μπορούσαμε να πιστέψουμε με άνεση το δεύτερο. Το πρόβλημα είναι ότι σε ένα οικονομικό σύστημα, το οποίο επηρεάζεται όλο και περισσότερο από ψυχολογικούς παράγοντες, δηλαδή στη λεγόμενη «εμπιστοσύνη» των αγορών, η προνοητικότητα της Γερμανίας μπορεί να μετατραπεί σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Εάν δηλαδή η απόσυρση των αποθεμάτων χρυσού εκληφθεί, όπως είναι φυσικό να συμβεί, σαν άρση της εμπιστοσύνης στην αμερικανική κεντρική τράπεζα οι συνέπειες μπορεί αν είναι δραματικές για ολόκληρο τον πλανήτη.
Το να προετοιμάζεσαι για την καταστροφή είναι καλό. Το να το μάθουν όμως και άλλοι μπορεί να φέρει την καταστροφή.

Επίκαιρα Φεβρουάριος 2013

ΤΟ «ΘΑΥΜΑ»... ΤΕΤΡΑΓΩΝΙΣΤΗΚΕ!

Του Ν. ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΥ*
Τη δεκαετία του '90 αλλά και ως τα μέσα της δεκαετίας του 2000, η Ιρλανδία, ο λεγόμενος και «κέλτικος τίγρης», ήταν το «θαύμα της ανάπτυξης». Το πού κατέληξε ο «τίγρης» είναι γνωστό...
Ελα, όμως, που για κάποιους η Ιρλανδία συνεχίζει να αποτελεί «υπόδειγμα». Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει, για παράδειγμα, ότι για την κατάσταση στην Ελλάδα δεν φταίει η πολιτική που εφαρμόζεται, αλλά ο «τρόπος», το «πώς» εφαρμόζεται.
Κυβερνητικοί αξιωματούχοι και διάφοροι ινστρούχτορες της συμφοράς το επαναλαμβάνουν σαν χαλασμένο μαγνητόφωνο:
«Δέστε - λένε - εκεί, στην Ιρλανδία, το Μνημόνιο πέτυχε»!
Εκείνο, επομένως, το οποίο βάσιμα θα μπορούσαμε να υποθέσουμε είναι ότι το περασμένο Σάββατο που χιλιάδες Ιρλανδοί ξεχύθηκαν στους δρόμους φωνάζοντας
«Θέλουμε δουλειές και όχι χρέος!»,
το έκαναν για να «πανηγυρίσουν» την... επιτυχία του Μνημονίου στην Ιρλανδία.
Με άλλα λόγια, δε φτάνει που στην Ιρλανδία είχε... πετύχει το «θαύμα της ανάπτυξης» (αυτό που μετά έφερε το Μνημόνιο), τώρα έχει... πετύχει και το «θαύμα του Μνημονίου»!
Το «θαύμα» στο... τετράγωνο, δηλαδή...
Ας δούμε, όμως, τι ήταν αυτό που «πέτυχε» (και) στην Ιρλανδία:
Η Ιρλανδία, μετά από τους υψηλούς ρυθμούς καπιταλιστικής ανάπτυξης των προηγούμενων δεκαετιών, που (όπως και στην Ελλάδα) στηρίχτηκαν στην ασυδοσία του κεφαλαίου και στην καταβαράθρωση των εργασιακών δικαιωμάτων, βρέθηκε σε καθεστώς Μνημονίου από τα τέλη του 2010. Η δική της «διάσωση» κοστολογήθηκε από την τρόικα στο ύψος 85 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Αυτό που συνέβη έκτοτε είναι ότι το πολιτικό κατεστημένο της Ιρλανδίας, από τα 85 δισ. ευρώ της «σωτηρίας» που υπέστη ο ιρλανδικός λαός, τα 64 δισ. ευρώ - ποσό που ανέρχεται στο 40% του ΑΕΠ της χώρας - τα διοχέτευσε στις τράπεζες στο όνομα της «διάσωσης» του τραπεζικού συστήματος!
Μεγάλο μέρος αυτής της «διάσωσης», αφορούσε την εθνικοποίηση της τράπεζας «Anglo Irish Bank» και της τράπεζας «Irish Nationwide». Τα κονδύλια που δόθηκαν σε αυτές τις τράπεζες εγγράφηκαν στο δημόσιο χρέος της χώρας, το οποίο από 70% του ΑΕΠ εκτινάχτηκε σε πάνω από το 100% και τώρα αυτόν τον πακτωλό προς τους τραπεζίτες, που βαφτίστηκαν «δημόσιο χρέος», καλείται να το αποπληρώσει ο ιρλανδικός λαός!
Ο ιρλανδικός λαός για την ενίσχυση μόνο αυτών των δυο τραπεζών, καλείται κάθε χρόνο να πληρώνει 3,1 δισ. ευρώ για κρατικά ομόλογα που εκδόθηκαν σε βάθος 40 ετών!
Το «θαύμα» της Ιρλανδίας δεν έχει επομένως καμία σχέση με εκείνα τα παλιά θαύματα, όπου πολλαπλασιάζονταν τα ψάρια για να τρέφονται οι άνθρωποι. Εδώ είναι τα χρέη των τραπεζιτών και των κεφαλαιοκρατών που μεταφέρονται πολλαπλάσια στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων, που με τη σειρά τους μετατρέπονται σε έδεσμα για τους αδηφάγους καρχαρίες.
Η συνταγή δε αυτού του «πετυχημένου» ιρλανδικού Μνημονίου, μας είναι τόσο γνωστή... Μεταξύ άλλων περιλάμβανε:
Μείωση του βασικού μισθού, περικοπές 25.000 θέσεων στο Δημόσιο, δραστικές αυξήσεις στους φόρους φυσικών προσώπων, «μαχαίρι» στο πρόγραμμα κρατικών δαπανών (μείωσε τις δημόσιες δαπάνες κατά 7 δισ. ευρώ και τις κρατικές επενδύσεις κατά 3 δισ. ευρώ), περικοπές 2,8 δισ. ευρώ στο σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, αυξήσεις της φορολογίας του εισοδήματος της τάξης των 1,9 δισ. ευρώ.
Στις αρχές Γενάρη η μηχανή της προπαγάνδας που έθεσε σε λειτουργία η ιρλανδική κυβέρνηση μαζί με τους ιθύνοντες του ΔΝΤ και της ΕΕ, υποστήριξε ότι η Ιρλανδία θα βγει σύντομα από το Μνημόνιο. Μάλιστα η ιρλανδική κυβέρνηση πανηγύρισε για την «άντληση» 4,19 δισ. ευρώ από τις αγορές με 5ετή και 8ετή ομόλογα. Πολλοί τότε έσπευσαν να μιλήσουν για «πειθαρχημένο πρόγραμμα λιτότητας» που... αποδίδει.
Ομως, μόλις μερικές μέρες αργότερα, η κυβέρνηση της Ιρλανδίας, στο όνομα της αναδιάρθρωσης του χρέους που συμφώνησε με την τρόικα, ανακοίνωσε την επιβολή και πρόσθετων μέτρων.
Ανάμεσα σε αυτά:
Περαιτέρω περικοπές ύψους 1 δισ. ευρώ σε μισθούς και συντάξεις του Δημοσίου για την περίοδο 2013 - 2015. Αύξηση του ΦΠΑ στο 23%. Νέες περικοπές δημοσίων δαπανών. Περαιτέρω αύξηση της φορολογίας. Μείωση των κοινωνικών παροχών. Θέσπιση νέου φόρου για τα ακίνητα...
Αν οι συνέπειες του «θαύματος» που βιώνει ο ιρλανδικός λαός δεν σημαίνουν τίποτα για τους δικούς μας «πανηγυρτζήδες», στον ελληνικό λαό ωστόσο αυτές οι συνέπειες γίνονται (εκ πείρας, δυστυχώς...) απολύτως αντιληπτές.
Αρκεί να σημειώσουμε ότι είναι στο πλαίσιο αυτού ακριβώς του «θαύματος», όπου:

• Η ανεργία των νέων στην Ιρλανδία εκτοξεύτηκε στο 34,5%.

• Συνολικά η ανεργία στην Ιρλανδία ανήλθε στο 14,6%, τέταρτη μεταξύ των χωρών της ΕΕ, σχεδόν 40% μεγαλύτερη από την περίοδο προ της εισόδου της χώρας στο Μνημόνιο.

• Το μέσο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών της Ιρλανδίας μειώθηκε κατά 14% την περίοδο 2008 - 2012 σύμφωνα με έκθεση της «Eurostat».

• Οι Ιρλανδοί εγκαταλείπουν μαζικά τη χώρα τους, με περισσότερους από 87.000 ανθρώπους να μεταναστεύουν από τον Απρίλιο του 2011 ως τον Απρίλιο του 2012, στο μεγαλύτερο κύμα μετανάστευσης που έπληξε τη χώρα από την εποχή του μεγάλου λιμού του 1845!

• Σε έναν πληθυσμό 4,5 εκατομμυρίων κατοίκων είναι πάνω από 200.000 τα παιδιά που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας.

• Οι τράπεζες τροφίμων πολλαπλασιάζονται σε όλα τα αστικά κέντρα της χώρας.

• Πάνω από 300.000 ιδιοκτήτες ακινήτων βρίσκονται σε διαδικασία πτώχευσης.

Αυτό είναι το «θαύμα» της Ιρλανδίας. Τόσο... θαυμάσιο, όσο και το ελληνικό.

*Δημοσιεύθηκε στο "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ" την Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου 2013.

ΚΕΝΤΡΟ, ΑΠΟΚΕΝΤΡΟ

Tου ΚΙΜΠΙ*

Στη φυσική, στην οποία ήμουν σκράπας, κεντρομόλος χαρακτηρίζεται η δύναμη που ασκείται σε ένα σώμα το οποίο περιστρέφεται κυκλικά γύρω από ένα σημείο. Αλλά έχει και το αντίθετό της, τη φυγόκεντρη δύναμη. Και φυγόκεντρη είναι η δύναμη που «αισθάνεται» ένα σώμα σε κυκλική κίνηση και η οποία το ωθεί να φύγει από την τροχιά αυτή. Οι φυσικοί χαρακτηρίζουν τη φυγόκεντρο δύναμη «φαινόμενη», εικονική και όχι πραγματική. Την θεωρούν αποτέλεσμα της αδράνειας των σωμάτων και όχι πραγματική δύναμη. Και στην ουσία, λένε πάντα οι φυσικοί, υπάρχει και γίνεται αισθητή μόνο όσο υπάρχει η κεντρομόλος, πραγματική δύναμη, όπως για παράδειγμα η βαρυτική δύναμη που ασκεί η Γη στον δορυφόρο της, τη Σελήνη. Όταν παύσει να ασκείται η κεντρομόλος δύναμη, παύει και η «εικονική» φυγόκεντρος. Το σώμα φεύγει από την κυκλική του τροχιά για να κινηθεί ευθύγραμμα. Κάπως έτσι.

Για πολλές δεκαετίες η πολιτική και κοινωνική ζωή στις χώρες της Δύσης, άρα και στην Ελλάδα, κινούνταν κυκλικά, γύρω από ένα νοητό κέντρο. Ο κύκλος που διέτρεχαν τα πολιτικά σώματα και τα κοινωνικά στρώματα είχε ως σταθερό κέντρο περιφοράς μια πολιτική συνισταμένη στην οποία συντίθεντο κομματικά προγράμματα και ιδεολογικά μανιφέστα, από τον χώρο της φιλελεύθερης και νεοφιλελεύθερης Δεξιάς μέχρι τον χώρο της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας. Με τον καιρό, ο κύκλος της περιφοράς έγινε φαύλος και τα περιφερόμενα πολιτικά σώματα εξελίχθηκαν αριστεροδέξιες και σοσιαλφιλελεύθερες ρεπλίκες, σαν τα δίδυμα φεγγάρια του Άρη, τον Φόβο και τον Δείμο, που ανταγωνίζονται ποιο θα εξαχνωθεί πρώτο στην ατμόσφαιρα του «κόκκινου πλανήτη». Ήδη, ο πρώτος από τους δύο βασικούς δορυφόρους του κεντρομόλου μας κομματικού συστήματος (το ΠΑΣΟΚ, φυσικά) έχει γίνει σκιά του εαυτού του. Αλλά τα κομμάτια του εξακολουθούν και βρίσκονται σε κυκλική τροχιά γύρω από το ιδεατό κέντρο.

Η βαρυτική έλξη του πολιτικού κέντρου, που μέχρι πριν από τρία χρόνια υποχρέωνε τα κόμματα του αστικού χώρου να λειαίνουν διαρκώς τις ιδεολογικές τους γωνίες, υποτίθεται ότι είχε και υλική βάση. Το πολιτικό κέντρο είχε στον πυρήνα του, ακριβώς σαν το μάγμα των πλανητών, τον περίφημο μεσαίο χώρο ή μεσαία τάξη. Τον περιούσιο λαό των μικρομεσαίων, που στην πραγματικότητα ήθελαν να ξεφύγουν από την κοινωνική και οικονομική τους «μεσότητα», να αναρριχηθούν στην κορυφή της πυραμίδας, ή, για να μιλήσουμε με κυκλικούς όρους, να βρεθούν στην περιφέρεια του κύκλου. Μια φυγόκεντρος δύναμη κινητοποιούσε την απληστία τους, τις μεγάλες προσδοκίες τους, τα μικροαστικά τους όνειρα, την επιθυμία τους ν’ αυξήσουν τον πλούτο και την κοινωνική τους επιρροή. Και, παραδόξως, τα κεντρομόλα κόμματα εξουσίας προσπαθούσαν να κρατήσουν την πελατειακή τους σχέση με το περίφημο κοινωνικό κέντρο ακριβώς κολακεύοντας τις φυγόκεντρες τάσεις του. Κάπως έτσι κατέρρευσε το βαρυτικό σύστημα του κομματικού μας σύμπαντος και διαψεύστηκε η νευτώνεια θεώρηση της ελληνικής, προμνημονιακής κοινωνίας. Αλλά, όχι μόνο της ελληνικής.

Ό,τι πιο παράδοξο, αν όχι και παράλογο, συντελείται στη μνημονιακή Ελλάδα είναι ο νέος διαγκωνισμός που παρατηρείται στο πολιτικό και κοινωνικό κέντρο, την ώρα που το πρώτο αποσυντίθεται και το δεύτερο συντρίβεται. Οι δύο πυλώνες του μνημονίου, η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ, που επί χρόνια ανταγωνίζονταν στη διεκδίκηση του μεσαίου χώρου, τροφοδότησαν το αποσαθρωμένο κομματικό σύστημα με μια πανσπερμία πολιτικών μορφωμάτων που, αν και προέρχονται από διαφορετικές ιδεολογικές κοίτες, διεκδικούν και πάλι την προσοχή του περίφημου μεσαίου χώρου, εφόσον έχει μείνει κάτι απ’ αυτόν.

Με το βλέμμα στο κοινωνικό και πολιτικό κέντρο κινούνται τα εκσυγχρονιστικά και μνημονιακά σπαράγματα του ΠΑΣΟΚ, η ΡΥΚΣΣΥ του Λοβέρδου, η Δυναμική Ελλάδα του Μόσιαλου και οι ελεύθεροι σκοπευτές, πρώην κορυφαίοι του σημιτικού ή του παπανδρεϊκού μπλοκ. Το «πατριωτικό κέντρο» είναι το σημείο αναφοράς των Ανεξάρτητων Ελλήνων, αλλά και η Ελλήνων Πρωτοβουλία που προέρχεται από την πρώτη διάσπαση στις τάξεις των ΑΝ.ΕΛ. Αν και ιδεολογικά αυτά τα μορφώματα θα μπορούσαν να τοποθετηθούν δεξιότερα της Ν.Δ. χάριν του ιδιότυπου αντι-φιλελευθερισμού τους, κοινωνικά απευθύνονται σ’ ένα ταξικό συνονθύλευμα που έχει αποδεσμευτεί από τον δικομματισμό και εμφανίζει έντονες φυγόκεντρες τάσεις από την πολιτική γενικώς, όπως καταδεικνύουν τα μεγάλα δημοσκοπικά ποσοστά αδιευκρίνιστης ψήφου, άρνησης της πολιτικής συμμετοχής, ψήφου στον «κανένα» και στο «τίποτα».

Στα ίδια ακριβώς θολά κοινωνικά νερά αλιεύει και η νεοναζιστική Χρυσή Αυγή. Στο δικό της «πατριωτικό κέντρο» συνωθούνται θύματα του μνημονίου απαλλαγμένα από τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά και ανεξάρτητα από το βάθος των πληγών τους, με μόνη συγκολλητική ουσία την «ελληνικότητά» τους.

Αλλά και στα αριστερά του πολιτικού φάσματος παρατηρείται μια αντίστοιχη κεντρομόλος σπουδή. Δεν είναι μόνο η κυβερνητική ΔΗΜΑΡ που προσπαθεί να φιλοτεχνήσει το δικό της μνημονιακό πολιτικό και κοινωνικό «κέντρο», απευθυνόμενη σε στρώματα που προσδοκούν μακροπρόθεσμα κάποια οφέλη από τις μεταρρυθμίσεις-απορρυθμίσεις του μνημονίου. Είναι κυρίως η αλματώδης μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ προς ένα αδιαμόρφωτο πολιτικό, κοινωνικό και ιδεολογικό κέντρο, που δίνει το στίγμα και την ένταση στον πολιτικό ανταγωνισμό για το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου, τον μεσαίο χώρο.

Έτσι, έχουμε μια ολική επαναφορά στο προ-μνημονιακό παράδοξο. Την ώρα που το μνημόνιο και ο βίαιος κοινωνικός μετασχηματισμός που προκαλεί διώχνει από το «κέντρο» όλο και περισσότερα τμήματα του πληθυσμού, απελευθερώνοντας μιαν ανεξέλεγκτη φυγόκεντρο δύναμη, το πολιτικό σύστημα εξακολουθεί και περιστρέφεται γύρω από ένα κέντρο που η βαρυτική του έλξη φθίνει δραματικά, μέχρι μηδενισμού της. Αγνοεί επιδεικτικά τις δύο κυριότερες επιδράσεις της κρίσης στην κοινωνία, που είναι οι εξής: πρώτη, η δραματική αποδυνάμωση του κόσμου της εργασίας, με τον ακρωτηριασμό της διαπραγματευτικής της δύναμης, με τη δραστική μείωση της τιμής της και με την πρωτοφανή εκτόπιση από την παραγωγική διαδικασία μιας μεγάλης μάζας ανέργων και υποαπασχολούμενων, που τείνουν να γίνουν πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού. Και η δεύτερη επίδραση είναι η αποσύνθεση της λεγόμενης μεσαίας τάξης, ένα τμήμα της οποίας φτωχοποιείται, χάνει τα εισοδηματικά και περιουσιακά πλεονεκτήματα που την τοποθετούσαν στο «κοινωνικό κέντρο», ενώ ένα άλλο τμήμα της προλεταριοποιείται κανονικά, αλλάζει οριστικά κι ίσως αμετάκλητα κοινωνική ένταξη, ασχέτως του πόσο το συνειδητοποιεί ή όχι. Για πρώτη φορά στην ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας όχι μόνο αποψιλώνονται τα μεσαία στρώματα που άμβλυναν τις κοινωνικές αντιθέσεις και αδρανοποιούσαν την «πάλη των τάξεων», αλλά διαμορφώνεται και μια τεράστια πλειοψηφία ανθρώπων που εξωθούνται σε μια σχετικά ομοιογενή κατάσταση ανέχειας, ανασφάλειας, απελπισίας, εκμετάλλευσης και κοινωνικής υποτέλειας. Μπορεί αυτή η πλειοψηφία να μην είναι μια τάξη στην κυριολεξία, ωστόσο τα στοιχεία συνοχής και ώσμωσής της όλο και περισσότερο επισκιάζουν όσες αντιθέσεις επιβιώνουν εντός της από την εποχή της «ευημερίας»: εισοδηματική κατάρρευση, φορολογική εξάντληση, παραγωγική περιθωριοποίηση, δυσκολία επιβίωσης. Επομένως, δεν είναι το κέντρο, αλλά το απόκεντρο του κοινωνικού μας σύμπαντος που βρίσκεται σε κενό οράματος, προσδοκίας και πολιτικής έκφρασης.

Παρ’ όλα αυτά, το πολιτικό σύστημα περί άλλα τυρβάζει. Εξακολουθεί να απευθύνεται στο εικονικό κέντρο, πιθανότατα γιατί δεν έχει τίποτα να πει και να προτείνει στο κοινωνικό απόκεντρο που βρίσκεται εκεί έξω και περιμένει. Δεν έχει να προτείνει τίποτα απτό στους 1,5 εκατομμύριο ανέργους, στους 2 εκατ. μισθωτούς που προσπαθούν να επιβιώσουν με μισθούς κουρεμένους κατά 25%, στο 1 εκατ. οιονεί μικρομεσαίων που βρίσκονται στον αστερισμό των κατασχέσεων και των λουκέτων από την εφορία, τους πιστωτές, τους προμηθευτές. Μοιραία, το κοινωνικό απόκεντρο, απελευθερωμένο από κάθε κεντρομόλα έλξη, θα ξεφύγει σε ευθύγραμμη τροχιά, προφανώς στα δεξιά της εφαπτομένης του κύκλου, για να επιστρέψουμε στους όρους της φυσικής. Στο μεταξύ, το πολιτικό σύστημα θα εξακολουθήσει την περιστροφή του περί το εικονικό κέντρο. Όταν θα αντιληφθεί πως δεν πρόκειται παρά για μια περιφορά γύρω από τον εαυτό του, μάλλον θα είναι αργά.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

Μια ιστορία σαχλαμάρα θα σας πω

με χωρίς ενδιαφέρον και σκοπό

που την έγραψα για πλάκα

να γεμίσουμε την πλάκα

με στιχάκια σαν κι αυτό:

Η γυναίκα μου μού είπε σε τόνο γλυκό

«Γράψε αν θέλεις και κανένα σουξέ λαϊκό

γράψε κάτι που να πιάνει

τη μεσαία τάξη, Γιάννη,

κάτι πιο ερωτικό

κάτι πιο ερωτικό».

Ήταν λέει μια φορά κι έναν καιρό

ένας τύπος άσος κούπα στο χορό

που τους έκανε όλους βίδες

μες στις χοροεσπερίδες

με το βαλς και το τανγκό.

Τυλιγμένος σ’ ένα κίτρινο κασκό

τα μαλλιά του γυαλισμένα με μπριγιόλ

ήταν γύρω στα τριάντα

θαυμαστής του Φρανκ Σινάτρα/

αλλά και του Νατ Κινγκ Κολ.

Η γυναίκα μου μού είπε σε τόνο γλυκό

«Γράψε αν θέλεις και κανένα σουξέ λαϊκό

γράψε κάτι που να πιάνει

τη μεσαία τάξη, Γιάννη,

κάτι πιο ερωτικό

κάτι πιο ερωτικό».

Η ιστορία μας τελείωσε εδώ

σ’ ένα πούλμαν μέσ’ στην εθνική οδό

λίγο πριν απ’ τα διόδια

πήγαμε όλοι με τα πόδια

για χωνάκι παγωτό.

Γιάννη Λογοθέτη, «Τραγούδια με νόημα» (1975) 

*Δημοσιεύθηκε στον "Επενδυτή" το Σάββατο 2 Φεβρουαρίου 2013.

Δευτέρα 11 Φεβρουαρίου 2013

«ΕΙΔΑΤΕ ΤΙ ΘΑ ΠΑΘΕΤΕ;»

Του ΝΙΚΟΥ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΥ*

Καθόλου τυχαία και καθόλου «απερίσκεπτη» δεν ήταν η κίνηση της κυβέρνησης να δώσει στη δημοσιότητα τις φωτογραφίες με εμφανή τα σημάδια της κακοποίησης των συλληφθέντων στην Κοζάνη.

Κάθε άλλο παρά της διέφυγε το γεγονός ότι θα ερχόταν στο φως η αγριότητα των υπηρεσιών καταστολής και οι μέθοδοι λιντζαρίσματος που ακολουθούν. Αυτό ακριβώς ήθελε!

Tα μαγειρεία της διαμόρφωσης συνείδησης εκείνο στο οποίο στόχευαν εξ αρχής ήταν η «εξοικείωση» του κοινού με αυτές τις μεθόδους. Η «νομιμοποίησή τους». Η καλλιέργεια κλίματος «αποδοχής» του ξυλοδαρμού και του βασανισμού ως «δικαιολογημένου» ή και «αμυντικού» μέσου της εξουσίας, που ασκείται προς όφελος της κοινωνίας...

Ταυτόχρονα με την τρομοκράτηση και τον εκφοβισμό του κόσμου, παράλληλος στόχος τους είναι να δημιουργήσουν ένα αίσθημα «συμφιλίωσης» με τη βαρβαρότητα, στην οποία ο λαός θα παραδοθεί «ανεπαισθήτως» μέσα από τη δύναμη της εικόνας.

*

Ο λαός - σκέφτηκαν οι κυβερνώντες - μέσα από τέτοιες εικόνες πρέπει να «συνηθίσει» σε τέτοιες συμπεριφορές. Και είναι ευκολότερο να τις «αποδεχτεί» και να τις «συνηθίσει» αν οι συμπεριφορές αυτές ακολουθηθούν - και διαφημιστεί ότι ακολουθούνται - απέναντι σε ληστές, απέναντι σε ενδεχόμενους τρομοκράτες.

Γιατί, αν ο λαός «διδαχτεί» να βλέπει σαν «λογικό» το να πέφτει «καμιά ψιλή» σε ληστές και τρομοκράτες, τότε είναι πιο εύκολο, όντας «εξοικειωμένος» με αυτές τις συμπεριφορές, να μη διαθέτει πια αντιστάσεις όταν οι ίδιες συμπεριφορές επιδεικνύονται απέναντι σε «άλλα αντικοινωνικά» στοιχεία. Απέναντι σε κάθε λογής «παρανόμους», από μετανάστες μέχρι διαδηλωτές. Απέναντι σε «συντεχνίες». Οπως, για παράδειγμα, οι «συντεχνίες των απεργών»...

Τις φωτογραφίες που μοίρασαν δεν τις μοίρασαν από «λάθος». Είναι μέρος της επιχείρησης «να μάθει» να συμβιώνει ο λαός με την καθημερινή καταστολή ή με την απειλή καταστολής εναντίον του. Ενας τρόπος «να μάθει» είναι και μέσω αυτής της δημόσιας, της διατυμπανισμένης κακοποίησης του ληστή, σήμερα, του οποιουδήποτε αύριο, που - σύμφωνα με τους ραβδούχους - «δεν θα κάθεται καλά».

Μέσω της «εξοικείωσης» με την αγριότητα ή με την απειλή της αγριότητας να πλανάται στον ορίζοντα, θα είναι πιο εύκολο - σκέφτηκαν οι κυβερνώντες - να κάνουν το λαό να φοβηθεί, να μπει στα καλούπια τους και να υποταχτεί σε εκείνο ακριβώς που ο βουλευτής της ΝΔ κύριος Αδωνις Γεωργιάδης το αποκάλεσε προχτές με το όνομά του: «Νόμιμη κρατική βία»...

Δημοσιεύθηκε στο «Ριζοσπάστη» του Σαββάτου 9 Φεβρουαρίου 2013

ΟΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΤΟΥ «ΛΙΤΟΥ ΒΙΟΥ»

 ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΑΠΑΒΙΤΣΑ*

Διαβάζω τακτικά δηλώσεις «πνευματικών ανθρώπων», για την ανάγκη να γίνουμε πιο ολιγαρκείς, να καταλάβουμε ότι πέρασε ο καιρός των παχιών αγελάδων, να δεχτούμε ότι θα είμαστε όλοι φτωχότεροι. Συχνά συνοδεύονται από διάφορα δακρύβρεχτα για το τέρας του καταναλωτισμού, την αλλοτρίωση της σύγχρονης ζωής, τη χυδαιότητα της βουλιμίας. Είναι, λένε, προσωπική, οικογενειακή και εν τέλει εθνική ανάγκη να ξαναβρούμε το μετρημένο παρελθόν μας.

Μου θυμίζουν πολύ εκείνα που γράφονται στον επίσημο τύπο από περιώνυμους δημοσιογράφους και πολιτικούς. Ότι πρέπει να φτωχύνουμε για να μην πτωχεύσουμε. Ότι υπήρξε φούσκα στην Ελλάδα την προηγούμενη δεκαετία. Ότι ξεσαλώσαμε και τώρα πληρώνουμε τα επίχειρα. Ότι δεν μπορεί να υπάρχει ευμάρεια με δανεικά. Ότι, ακόμη, ο ‘λιτός βίος’ είναι πηγή ψυχικής ηρεμίας και αρετής.

Που βρέθηκαν όλοι αυτοί οι όψιμοι κοσμοκαλόγεροι;

Πως έζησαν στην Ελλάδα που αφήνουμε πίσω οριστικά;

Πως ζούνε στη φτωχή, τρομαγμένη κι ανάστατη Ελλάδα που αναδύεται;

Τι ακριβώς νομίζουν ότι προσφέρουν με όσα λένε;

Που στοχεύουν;

Μοιάζουν βέβαια πολύ μεταξύ τους, έστω κι αν προέρχονται από διαφορετικά σημεία του πολιτικού φάσματος. Άνθρωποι κατά κανόνα επιτυχημένοι, με καταξίωση και απολαβές πολύ πάνω του μέσου όρου. Άνθρωποι που συμμετείχαν ενεργά στα όσα συνέβησαν στην χώρα μας την προηγούμενη δεκαετία, που ανέπνευσαν τον αφηνιασμένο αέρα των ανώτερων στρωμάτων και που συνεχίζουν να διαμορφώνουν τα πράγματα, διότι φυσικά τίποτε δεν έχει αλλάξει, εκτός από το ότι οι ισχυροί έχουν γίνει ισχυρότεροι.

Που όμως είδαν το ξεσάλωμα της προηγούμενης δεκαετίας για τη μεγάλη πλειονότητα του του ελληνικού λαού;

Για ποια φούσκα ο λόγος;

Η κατανάλωση, για παράδειγμα, παρέμεινε σταθερή ως ποσοστό του ΑΕΠ μέχρι να ξεσπάσει η κρίση, και μετά κατέρρευσε. Ναι, το ποσοστό ήταν υψηλό σε σχέση με άλλες χώρες, αλλά η αιτία ήταν το σχετικά χαμηλό ποσοστό των επενδύσεων, δηλαδή η συνέχιση της αποβιομηχάνισης.

Φταίει όμως η «βουλιμία» των εργαζόμενων, των συνταξιούχων και των αυτοαπασχολούμενων γι’ αυτό;

Δεν φταίει η αστική τάξη, που αντί να στηρίξει την εγχώρια επένδυση, έτρεχε να ανοίξει επιχειρήσεις στα Βαλκάνια κι αλλού;

Δεν υπήρξε καμία φούσκα τη δεκαετία του 2000. Ούτε στις τιμές των ακινήτων, ούτε στις τιμές των μετοχών, ούτε στην κατανάλωση. Αυτό που υπήρξε ήταν η τραγική αποτυχία της χώρας να ενταχθεί επιτυχώς στην ΟΝΕ, που έφερε τεράστια εξωτερικά ελλείμματα και άρα γιγαντιαίο εγχώριο και διεθνή δανεισμό. Για τους πολλούς, το ευρώ σήμαινε αδυναμία αποταμίευσης και επιτακτική ανάγκη δανεισμού. Δεν έχει παρά να κάνει κανείς τη σύγκριση με την εποχή των γονιών του, που αγόραζαν σπίτια με αποταμιευμένες δραχμές. Αν δεν υπήρχε η υψηλή παραγωγικότητα των χωρών της Ασίας που επέτρεψε την εισαγωγή φτηνών προϊόντων πρώτης ανάγκης για τα λαϊκά στρώματα, δεν θα υπήρχε καν η επίφαση της καταναλωτικής άνεσης την προηγούμενη δεκαετία.

Ούτε και υπάρχει σήμερα επιστροφή στο ολιγαρκές του Έλληνα, στον «λιτό βίο» και τα παρόμοια. Φτώχεια υπάρχει, τραγική εξαθλίωση και προϊούσα, αλλά σιωπηλή, ανθρωπιστική κρίση. Περίπου 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι το 2011 ήταν επισήμως φτωχοί και τα πράγματα έγιναν χειρότερα το 2012. Μεγάλο ποσοστό ζει σε συνθήκες ακραίας υλικής αποστέρησης. Όσοι δεν το αντιλαμβάνονται, ας κάνουν μιαν επιμορφωτική βόλτα στο Πέραμα. Η φτώχεια και μάλιστα η ξαφνική και βίαιη μετάβαση σ’ αυτήν, μόνο αρετές δεν παράγει. Απόγνωση φέρνει, θυμό, προκατάληψη και τυφλό μίσος.

Όσοι τέλος, νομίζουν ότι η φτώχεια συνιστά εξυγίανση και κάψιμο λίπους, ότι έτσι θα γίνει δυναμική η ελληνική οικονομία και θα προκύψει η ανάπτυξη, δεν έχουν αντιληφθεί ορισμένα από τα βασικότερα μαθήματα των Οικονομικών. Οι χώρες δεν είναι ούτε άτομα, ούτε νοικοκυριά. Το λεγόμενο «συμμάζεμα» που είναι ευεργετικό για ένα νοικοκυριό γιατί φέρει τα έξοδά του στα μέτρα των εσόδων του, είναι δυνάμει καταστροφικό για μια χώρα.

Στις αρχές του 18ου αιώνα ο Μάντεβιλ έγραψε τον Μύθο των Μελισσών, όπου οι μέλισσες δεν έχουν ανησυχίες ηθικής, άρα ξοδεύουν και ζουν με ευμάρεια. Κάποια στιγμή όμως κυριαρχεί η «αρετή» και με αυτήν γίνονται φτωχότερες και δυστυχείς. Στον 20ο αιώνα ο Κέυνς εξέφρασε την ίδια περίπου ιδέα ως το «παράδοξο της φειδούς». Το «συμμάζεμα» για μιαν ολόκληρη χώρα, περιορίζει την κατανάλωση και την επένδυση, άρα μικραίνει την παραγωγή και συνεπώς φέρνει νέα μείωση της κατανάλωσης και της επένδυσης και ούτω καθεξής. Αν σας θυμίζει την Ελλάδα του 2010-13, έχετε απόλυτο δίκιο.

Ποιον ρόλο παίζουν λοιπόν, αυτές οι δηλώσεις;

Στην καλύτερη περίπτωση, από πλευράς «πνευματικών ανθρώπων», δείχνουν αφέλεια και έλλειψη κατανόησης του τι συμβαίνει στην χώρα. Στην χειρότερη, ιδίως από πλευράς προβεβλημένων δημοσιογράφων, δείχνουν απόλυτο κυνισμό. Και οι μεν και οι δε δημιουργούν ενοχές εκεί που δεν υπάρχουν, παροτρύνοντας τους πολλούς να δεχτούν τη μοίρα τους. Φτιάχνουν τον ιδεολογικό μανδύα κάτω από τον οποίο η Ελλάδα οδηγείται στον μαρασμό.

Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2013

ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΤΣΙΠΡΑ

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΕΛΑΣΤΙΚ*

Πέρα από τις δημοσκοπήσεις, όλοι οι Έλληνες διαπιστώνουν ή διαισθάνονται ότι η εκρηκτική αύξηση της εκλογικής επιρροής του ΣΥΡΙΖΑ -αυτή που από το 4,6% των εκλογών του 2009 τον οδήγησε στο 16,8% των εκλογών του Μαΐου του 2012 και τον απογείωσε στο 26,9% ένα μήνα αργότερα, στις εκλογές του Ιουνίου- έχει ανακοπεί. Υπάρχουν περισσότερες της μίας αιτίες που προκάλεσαν το φαινόμενο αυτό.

Η πρώτη είναι η κατηγορηματική άρνηση του ΚΚΕ να ανταποκριθεί καθ” οιονδήποτε τρόπο στις προσκλήσεις συνεργασίας που του απηύθυνε ο ΣΥΡΙΖΑ. Όσο κι αν το ΚΚΕ πλήρωσε βαρύτατο εκλογικό τίμημα για τη στάση του αυτή, πέφτοντας από το 8,5% του Μαΐου του 2012 στο 4,5% του Ιουνίου, που αποτελεί το χειρότερο εκλογικό αποτέλεσμα όλης της ιστορίας του από την ίδρυση του μέχρι σήμερα, το πολιτικό αποτέλεσμα αυτής της στάσης ήταν σαφέστατο: εξάλειψε από τη συνείδηση του ελληνικού λαού τη δυνατότητα συγκρότησης κυβέρνησης της Αριστεράς στην Ελλάδα!

Μπορεί να ακούγεται μελοδραματικό, αλλά το Μάιο του 2012 η ελληνική Αριστερά έχασε τη μοναδική ευκαιρία πειραματισμού αναζήτησης ενός ραντεβού με την εξουσία. Αβέβαιης, φυσικά, έκβασης, με πολλούς κινδύνους, αλλά που άξιζε τον κόπο να προσπαθήσει κανείς.

Χάθηκε η ευκαιρία της Αριστεράς

Έχουν δίκιο όσοι έλεγαν ότι η Αριστερά είναι ανέτοιμη να κυβερνήσει. Άλλωστε, η ευκαιρία του Μαΐου παρουσιάστηκε όχι εξαιτίας της απήχησης στο λαό της αριστερής πολιτικής αυτής καθαυτής, αλλά λόγω της προσωρινής κατάρρευσης του πολιτικού συστήματος εξουσίας εξαιτίας του Μνημονίου. Με τη μορφή αυτή όμως παρουσιάζονται ιστορικά οι ευκαιρίες για την Αριστερά και τις προοδευτικές δυνάμεις. Όχι κατά παραγγελία όποτε αυτές θέλουν. Στις εκλογές του Μαΐου του 2012 βγήκε πρώτο «κόμμα» το… εξωκοινοβούλιο – δηλαδή τα κόμματα που έμειναν εκτός Βουλής μη κατορθώνοντας να υπερβούν το όριο του 3% και τα οποία αθροιστικά συγκέντρωσαν το απίστευτο ποσοστό του… 19%!Όταν στις ίδιες εκλογές η ΝΔ πήρε μόλις 18,9% και το ΠΑΣΟΚ 13,2% -ποσοστό, δηλαδή, λίγο υψηλότερο από το άθροισμα των κομμάτων της Αριστεράς-, είναι προφανές ότι το πολιτιικό σύστημα είχε καταρρεύσει.

Άλλωστε, το ποσοστό της ΝΔ ήταν πρακτικά ίσο με τις εκλογικές επιδόσεις του αθροίσματος της αντιμνημονιακής Δεξιάς των Ανεξάρτητων Ελλήνων, που είχαν πάρει 10,6%, και του ακροδεξιού καρκινώματος της Χρυσής Αυγής, που είχε εκτοξευτεί στο 7% από το… 0,29% των εκλογών του 2009!

Η Αριστερά στο σύνολο της αποδείχτηκε ανίκανη να εκμεταλλευτεί αυτή τη μοναδική ευκαιρία. Αυτό επισφραγίστηκε με τα εκλογικά αποτελέσματα του Ιουνίου. Η ΝΔ συσπείρωσε όλες τις δεξιές και ακροδεξιές μνημονιακές δυνάμεις, μειώνοντας παράλληλα κατά 3 εκατοστιαίες μονάδες το ποσοστό της αντιμνημονιακής Δεξιάς, ρίχνοντας τον Π. Καμμένο από το 10,6% στο 7,5%. Η ΝΔ κέρδισε έτσι 11 εκατοστιαίες μονάδες. Καθώς το ΠΑΣΟΚ έχασε μόνο μία εκατοστιαία μονάδα, πέφτοντας από το 13,2% στο 12,3%, το σύστημα μπόρεσε να ανασυγκροτηθεί σχηματίζοντας μια σταθερή δεξιά κυβέρνηση ακραίου μνημονιακού χαρακτήρα υπό τον Α. Σαμαρά, προσλαμβάνοντας ως πολιτικό υπηρετικό προσωπικό το τελειωμένο ΠΑΣΟΚ του Β. Βενιζέλου και τη μνημονιακή «Αριστερά» της ΔΗΜΑΡ του Φ. Κουβέλη, με μακρά θητεία στην αποκαλούμενη «Αριστερά της προσκολλήσεως» στο αστικό σύστημα.

Ήττα των αντιμνημονιακών

Η άρνηση του ΚΚΕ να συνεργαστεί με τον ΣΥΡΙΖΑ στο πλαίσιο σχηματισμού αριστερής κυβέρνησης κάποιου τύπου, εντός ή εισαγωγικών, κατάφερε σοβαρό πλήγμα και στη δυνατότητα σχηματισμού μιας κρατικής κυβέρνησης με σαφή έστω μόνο αντιμνημονιακό χαρακτήρα.

Η προοπτική αυτή απομακρύνθηκε ακόμη περισσότερο με τη φθορά που υπέστη επιρροή των Ανεξάρτητων Ελλήνων του Πάνου Κομμένου εξαιτίας της αποχωρήσεις από το κόμμα αυτό γνωστών στελεχών που ανήκαν στη ΝΔ πριν περάσουν στο αντιμνημονιακό στρατόπεδο, στο οποίο είναι αβέβαιο αν θα παραμείνουν.

Με το ΚΚΕ να λέει «όχι» και τις έδρες των Ανεξάρτητων Ελλήνων πιθανότατα να μην επαρκούν προστιθέμενες σε αυτές του ΣΥΡΙΖΑ για να σχηματιστεί βιώσιμη κυβερνητική πλειοψηφία είτε της Αριστεράς είτε αντιμνημονιακών δυνάμεων, ο Αλεξης Τσίπρας και η ηγεσία του κόμματος του άρχισαν να διολισθαίνουν σε επικίνδυνες ατραπούς κυβερνητισμού και μόνο, ουσιαστικά ανεξαρτήτως πολιτικού περιεχομένου. Αυτή η στροφή καθόρισε και το περιεχόμενο τόσο των πολιτικών τους κινήσεων όσο και της ρητορικής τους.

Κυβερνητισμός χωρίς περιεχόμενο

Συρρικνώνοντας το ΚΚΕ στο απόλυτο ναδίρ της επιρροής του και αποψιλώνοντας ακόμη και την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά εκλογικά, ο ηγετικός πυρήνας του ΣΥΡΙΖΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν έχει πλέον να περιμένει άλλη προσέλευση ψηφοφόρων από τα αριστερά του. Για να αυξήσει το εκλογικό του ποσοστό πρέπει να προσελκύσει ψηφοφόρους μόνο από τα δεξιά του, από το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ – άρα πρέπει να μετριάσει το φραστικό ριζοσπαστισμό των θέσεων του, να τις κάνει μετριοπαθέστερες προκειμένου να τις καταστήσει δελεαστικές σε πασοκονεοδημοκράτες ψηφοφόρους, ώστε να ψηφίσουν τον ΣΥΡΙΖΑ.

Έχοντας ανομολόγητα οδηγηθεί στην άποψη ότι δεν υπάρχουν περιθώρια σχηματισμού κυβέρνησης η οποία να εκφράζει είτε ένα αριστερό κοινωνικό κίνημα είτε ένα ρωμαλέο αντιμνημονιακό ρεύμα, ο Αλέξης Τσίπρας εκτίμησε ότι η επιλογή που του απομένει για να ανοίξει ο δρόμος προς την εξουσία είναι να προσπαθήσει να πείσει ότι αυτός και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι καλύτεροι διαχειριστές της εξουσίας ακόμη και μέσα πλέον στο σύστημα, χωρίς ρήξεις, τομές και ριζοσπαστικές ανατροπές. Μια τέτοια γραμμή επιβάλλει όμως όχι μόνο δεξιότερες θέσεις, αλλά και απόσπαση της ανοχής της πρωθυπουργίας Τσίπρα και της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ τόσο από την ελληνική ολιγαρχία όσο και από τους ξένους επικυρίαρχους της πατρίδας μας.

Η εγκατάλειψη από τον ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ των ριζοσπαστικών θέσεων αλλά και τα ταξίδια του στις ΗΠΑ και στη Γερμανία εντάσσονται στο σχεδιασμό αυτό του Αλέ-ξη Τσίπρα. Ιδίως τα όσα είπε στην Αμερική υποδηλώνουν έμμεσα την προσπάθεια του να αποσπάσει πρωτίστως την υποστήριξη της Ουάσιγκτον, η οποία αναζητεί συμμάχους στην ευρωπαϊκή ήπειρο εναντίον της Γερμανίας, και σε αυτή τη φάση δείχνει δια-τεθειμένη να εξετάσει τη δυνατότητα ακόμη και «ετερόκλητων» συμμαχιών.

Το θεμελιώδες λάθος

Ακολουθώντας τη γραμμή αυτή, ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ σημειώνει «πόντους» υπέρ του από τις ελληνικές ελίτ και τους Αμερικανούς, αποτέλεσμα των οποίων είναι και το γεγονός ότι ο Γερμανός Βόλφγκανγκ Σόιμπλε αναγκάστηκε να δεχτεί τον Τσίπρα στο Βερολίνο για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι εάν είναι όντως σκληρός αριστερός ή υποψήφιος «πολιτικής κωλοτούμπας» σαν τον Σαμαρά, αν γίνει πρωθυπουργός.

Η ηγεσία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης σωστά εκτιμά ότι το πρωτοφανές ρεύμα που το εκτόξευσε από το 4,6% στο 27% μόνο κατά το μισό συνίσταται από αριστερούς ψηφοφόρους. Το άλλο μισό ούτε αριστεροί ήταν ούτε αριστεροί έγιναν ούτε αριστερή πολιτική θέλουν. Ακόμη δεξιότεροι από τους προηγούμενους είναι οι άλλοι τόσοι ψηφοφόροι τουλάχιστον που πρέπει να πείσει ο ΣΥΡΙΖΑ για να πάρει τέτοιο ποσοστό, ώστε να μπορέσει να αποτελέσει τον πυρήνα μιας οποιασδήποτε κυβέρνησης.

Το θεμελιώδες λάθος όμως του Αλέξη Τσίπρα έγκειται στο ότι δεν κατάλαβε πως αυτοί οι δεξιότεροι ψηφοφόροι ήρθαν και θα συνέχιζαν να έρχονται στο κόμμα του μόνο στο βαθμό που αυτά που λέει ο ΣΥΡΙΖΑ και ο αρχηγός του δημιουργούσαν στους πολίτες -ανεξάρτητα από τις προσωπικές τους πολιτικές πεποιθήσεις- το όραμα μιας ριζικής αλλαγής και ανατροπής της υφιστάμενης άθλιας κατάστασης.

«Στερνή μου γνώση»

Αλλαγή προσδοκούσε ο ελληνικός λαός από τον Τσίπρα, όχι απλώς καλύτερη διαχείριση της ίδιας τάξης πραγμάτων που άρχισε να του υπόσχεται αυτός μετεκλογικά. Τα ανοίγματα του ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ προς την οικονομική ελίτ και τους ξένους δυνάστες μπορεί να τον καταστήσουν πραγματικά «πρωθυπουργήσιμο», αν αυτοί κρίνουν ότι έχει γίνει ακίνδυνος για να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στα συμφέροντα τους ή αν υποχρεωθούν ακόμη και να τον ανεχτούν παρά τη θέληση τους.

Για να γίνει πρωθυπουργός όμως ο Αλέξης Τσίπρας πρέπει πρώτα να κερδίσει τις εκλογές, κι αυτό γίνεται λιγότερο βέβαιο όσο σβήνει στα μάτια του λαού η εντύπωση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ προτίθεται να κυβερνήσει ως φορέας αλλαγής και ανατροπών σε διάφορους τομείς. Οι διαχειριστές της εξουσίας ουδέποτε συγκινούσαν τον κόσμο.

Παρά την κάμψη του ενθουσιασμού σημαντικής μερίδας των ψηφοφόρων για τον ΣΥΡΙΖΑ, η εκλογική νίκη του δεν παύει να είναι πιθανότερη από εκείνη της ΝΔ, τουλάχιστον για την ώρα. Είναι πολύ μισητή η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου – Κουβέλη για το μισό και πλέον πληθυσμό της Ελλάδας για να την ψηφίσει κι από πάνω.

Έτσι κι αλλιώς όμως δεν βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο για να είναι δυνατόν να κάνει κάποιος σχετικά αξιόπιστες εκτιμήσεις – και όσο δεν αναπτύσσεται ένα ισχυρό κίνημα ανατροπής, οι κυβερνητικοί εταίροι δεν είναι τρελοί να προκηρύξουν μόνοι τους εκλογές και να εισπράξουν τις πολιτικές επιπτώσεις των επαίσχυντων πεπραγμένων τους.

*Δημοσιεύθηκε στα «Επίκαιρα» την Πέμπτη 7 Φεβρουαρίου 2013

ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΧΡΕΗ: «ΘΗΛΙΑ ΣΤΟΝ ΛΑΙΜΟ» ΛΑΪΚΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ «ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑΣ» (Β' ΜΕΡΟΣ)

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΛΙΟΥ*

Η βαθιά και παρατεταμένη κρίση στην ελληνική οικονομία, που έχει ως προέκταση την κρίση «δημόσιου χρέους», εμπεριέχει και μια άλλη, «αθέατη», αλλά εξίσου σημαντική πτυχή. Την κρίση «ιδιωτικού χρέους». Πρόκειται για κρίση «υπερχρέωσης» (αδυναμία εξόφλησης δανείων και άλλων οφειλών) φυσικών και νομικών προσώπων, πρώτα απ’ όλα λαϊκών νοικοκυριών (από στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια), καθώς και ληξιπρόθεσμα χρέη μικρο- επιχειρήσεων, αυτοαπασχολουμένων, αγροτών και μεγάλων επιχειρήσεων, σε τράπεζες, Ελληνικό Δημόσιο, ΔΕΚΟ, ασφαλιστικά ταμεία, όπως και του... Δημοσίου προς ιδιώτες. Παρ’ ότι τα ιδιωτικά χρέη δεν αποτελούν καινούργιο φαινόμενο, τα ληξιπρόθεσμα χρέη έχουν πάρει, τελευταία μορφή «χιονοστιβάδας» με τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Η ανάλυσή μας εδώ θα περιοριστεί στον προσδιορισμό του μεγέθους και της δομής του ιδιωτικού χρέους και στον εντοπισμό των βασικών αιτίων και συνεπειών της «υπερχρέωσης», ενώ στο δεύτερο μέρος θα αναφερθούμε στην αξιολόγηση των κυβερνητικών μέτρων ρύθμισής τους και στην ανάδειξη μιας εναλλακτικής στρατηγικής επίλυσης του προβλήματος με όρους κοινωνίας.

ΜΕΓΕΘΟΣ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

Το μέγεθος του «ιδιωτικού χρέους», κυρίως από τραπεζικά δάνεια και οφειλές στο Δημόσιο (εφορίες, ασφαλιστικά ταμεία, ΔΕΚΟ κ.ά.), εμφανίζει διαχρονικά αυξομειώσεις ανάλογα με τις γενικότερες και ειδικότερες αιτίες που το προκαλούν. Ειδικότερα στο πεδίο των τραπεζικών δανείων το πρόβλημα δεν είναι γενικά ο δανεισμός, αλλά ο «υπερδανεισμός», που οδηγεί σε αδυναμία εξόφλησης και εμφάνισης ληξιπρόθεσμων οφειλών, τα λεγόμενα «κόκκινα δάνεια», ή «επισφαλείς απαιτήσεις», «επισφαλή δάνεια», «μη εξυπηρετούμενα δάνεια», «ανεξόφλητα δάνεια», «δάνεια σε καθυστέρηση» κ.ο.κ.

Ειδικότερα, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος στο τέλος Νοεμβρίου '12, το σύνολο των πάσης φύσεως δανείων από το τραπεζικό σύστημα στον ιδιωτικό τομέα (υπόλοιπα χρηματοδότησης) ανέρχονταν σε 230 δισ. ευρώ, από τα οποία 110 δισ. ήταν προς επιχειρήσεις (κυρίως μεγάλες που απολαμβάνουν κατά κανόνα ευνοϊκούς όρους), 106 δισ. προς νοικοκυριά (στεγαστικά και καταναλωτικά), 14 δισ. προς επαγγελματίες-αγρότες-ατομικές επιχειρήσεις κ.ά. Από το σύνολο των δανείων στο τέλος 2012, περίπου 25% ήταν στην κατηγορία των «κόκκινων δανείων» που η αξία τους έφθανε τα 57 δισ. ευρώ.

Το ύψος τους το 2012 αυξήθηκε κατά 20 δισ., γεγονός που δείχνει τα ογκούμενα αδιέξοδα των δανειοληπτών. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το 2011 το ποσοστό των ληξιπρόθεσμων δανείων ήταν στο 16%, το 2010 στο 10,4%, το 2009 στο 7,7%, το 2008 στο 5%, το 2007 στο 4,5%, κ.λπ.

ΑΙΤΙΕΣ ΥΠΕΡΧΡΕΩΣΗΣ ΛΑΪΚΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Από τα καθυστερούμενα δάνεια του 2012, ύψους 57 δισ., τα 33 δισ. αφορούσαν γενικώς επιχειρηματικά δάνεια, τα 15 δισ. στεγαστικά και τα 9 δισ. καταναλωτικά. Όσον αφορά τις αιτίες υπερχρέωσης, πρέπει να αναζητηθούν κυρίως στις πολιτικές του ανεξέλεγκτου δανεισμού των τραπεζών στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης πολιτικής «απορρύθμισης» των χρηματοπιστωτικών σχέσεων και χαλάρωσης των πιστωτικών ελέγχων από την Τράπεζα της Ελλάδος και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Επίσης στην οξύτητα της κρίσης, που προκάλεσε σε αδυναμία αποπληρωμής από χιλιάδες μικροεπιχειρήσεις και νοικοκυριά, καθώς και στις πολιτικές του Μνημονίου (μείωση εισοδήματος, εκρηκτική ανεργία, «λουκέτα», αύξηση φορολογίας κ.ά.) που δυσκόλεψαν κατά πολύ την εξόφληση των δανειακών υποχρεώσεων, ενώ δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε τις ευθύνες ορισμένων κατηγοριών πολιτών και επιχειρήσεων που έκαναν αλόγιστο δανεισμό!

Ο αριθμός των ληξιπρόθεσμων δανείων το 2012 ξεπέρασε το 1,5 εκατομμύριο, από τα οποία 250.000 αφορούσαν στεγαστικά, 500.000 καταναλωτικά, 450.000 πιστωτικές κάρτες, 100.000 επιχειρηματικά (κυρίως μικροεπιχειρήσεων) κ.ά. Η αδυναμία εξόφλησής τους από λαϊκά νοικοκυριά οφείλεται κυρίως στα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι που έμειναν χωρίς δουλειά ή οι επαγγελματίες που έβαλαν «λουκέτο» στα μαγαζιά τους, καθώς και στη σοβαρή μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος λόγω αλλεπάλληλων περικοπών μισθών, συντάξεων, «χαρατσιών», αύξησης άμεσων και έμμεσων φόρων κ.ά.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΑΤ, οι εργαζόμενοι μόνο για το 2012 είχαν μείωση αποδοχών 11,3%, μείωση κοινωνικών παροχών 10,2% και αύξηση φόρων σε εισοδήματα και περιουσία 17,7% (δηλαδή μείωση 40%), πράγμα που έχει φέρει σε απόγνωση εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες. Η προσωρινή αναβολή πλειστηριασμών, στα ληξιπρόθεσμα δάνεια πρώτης κατοικίας, ίσως δίνει προσωρινά δυνατότητα «αναπνοής» από τη θηλιά του χρέους, όμως η αβεβαιότητα και το άγχος παραμένουν, έχοντας ως μόνιμο συνοδοιπόρο την αυξανόμενη ανεργία, που προσεγγίζει τα 2.000.000 άτομα!

ΧΡΕΗ ΙΔΙΩΤΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ... ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ

Τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς τις τράπεζες αποτελούν τη μία όψη του νομίσματος της «υπερχρέωσης». Ένα άλλο μεγάλο μέρος του ιδιωτικού χρέους που συνεχώς διογκώνεται αποτελούν οι ληξιπρόθεσμες οφειλές στο Δημόσιο και ειδικότερα στα δημόσια ταμεία (εφορίες). Σύμφωνα με στοιχεία της Γ.Γ. Πληροφοριακών Συστημάτων, το σύνολο των ληξιπρόθεσμων χρεών στα δημόσια ταμεία το 2012 ανήλθαν σε 56,7 δισ. ευρώ, σε σχέση με 43,9 δισ. το 2011 και 38,7 δισ. το 2010, 33,5 δισ. το 2009, 29,4 δισ. το 2008, 25,6 δισ. το 2006 και 11,5 δισ. το 2003.

Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές στην εφορία έχουν «βάθος χρόνου» και είναι προϊόν πολιτικών επιλογών των κυβερνήσεων Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, των ανεπαρκειών και φαινόμενων διαφθοράς των φορολογικών μηχανισμών, καθώς και της συνειδητής «φοροκλοπής» κυρίως των «εχόντων και κατεχόντων» (ένας μικρός αριθμός, γύρω στα 5.000 φυσικά πρόσωπα έχουν το 90% των ληξιπρόθεσμων χρεών). Ωστόσο τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ραγδαία άνοδος των ληξιπρόθεσμων οφειλών (το 2012 αυξήθηκαν κατά 13 δις, πάνω από 1 δισ. τον μήνα), πράγμα που δείχνει ότι υπάρχει σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, το 2012, από τις 5.319.711 δηλώσεις ΦΠΑ που έπρεπε να υποβληθούν, καταγράφηκαν μόνο 4.140.911 (δηλαδή 1 στους 5 υπόχρεους δεν υπέβαλαν), ενώ μετά από όχληση της ΓΓΠΣ μόνο 1 στους 10 ανταποκρίθηκαν! Μιλάμε για ΦΠΑ που έχει εισπραχθεί και πρέπει να καταβληθεί...

Από την άλλη δεν πρέπει να ξεχνάμε το «κρυφό χόμπι» της φοροδιαφυγή κυρίως των «εύπορων» (φυσικών και εταιρικών προσώπων και... off-shore εταιρειών), που το ύψος της ανέρχεται σε 25-30% των φορολογικών εσόδων του κράτους ή 10% του ΑΕΠ, αποτελώντας βασική πηγή δημιουργίας ελλειμμάτων και παραπέρα δημόσιου χρέους!

Τέλος, μια άλλη διάσταση των ιδιωτικών χρεών προς το Δημόσιο είναι και η μη καταβολή ασφαλιστικών εισφορών από επιχειρήσεις (οι μισθωτοί τις καταβάλλουν πριν πάρουν μισθό), καθώς και από ελεύθερους επαγγελματίες και από αγρότες. Το 2012 ο αριθμός των οφειλετών ανέρχονταν σε 800.000 και οι οφειλές ξεπερνούσαν τα 11 δισ. ευρώ.

Επίσης, λόγω των μέτρων του Μνημονίου που εφαρμόζει η κυβέρνηση Ν.Δ. - ΠΑΣΟΚ - ΔΗΜ.ΑΡ. με την επιτήρηση της «τρόικας», έχουμε το φαινόμενο των αυξανόμενων χρεών από νοικοκυριά και επιχειρήσεις προς τις εταιρείες - φορείς κοινής ωφέλειας (στη ΔΕΗ ανέρχονται σε 1,2 δισ.), ενώ αποκτά «ενδημικό» χαρακτήρα η πολύμηνη καθυστέρηση καταβολής μισθών σε εργαζόμενους από επιχειρήσεις, ΜΚΟ κ.ά.

Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε και την αντίστροφη όψη... των αυξανόμενων χρεών του Δημοσίου προς ιδιώτες (ξεπερνούν τα 12 δισ. ευρώ), κυρίως προς προμηθευτές στον χώρο της υγείας, επιστροφές φόρων προς επιχειρήσεις και εργαζόμενους, οφειλές εφ’ άπαξ προς δημοσίους υπαλλήλους κ.ά.

Σε επόμενο φύλλο το Β' μέρος: Πολιτικές «ρύθμισης» των ληξιπρόθεσμων χρεών και η εναλλακτική στρατηγική με φιλοσοφία «Σεισάχθειας».

* Δημοσιεύθηκε στην «Αυγή» την Κυριακή 3 Φεβρουαρίου 2013. 

 

Β΄ ΜΕΡΟΣ
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ «ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑΣ»

Το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008 και το πέρασμα της στην «πραγματική» οικονομία, καθώς η εφαρμογή των «μνημονιακών» μέτρων, τροφοδότησε μια «καραμπόλα» ληξιπρόθεσμων οφειλών νοικοκυριών και μικροεπιχειρήσεων προς τράπεζες και δημόσια ταμεία. Ο νόμος 3869/2010, λεγόμενος «νόμος Κατσέλη», υποτίθεται ψηφίστηκε για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Όμως απέτυχε παταγωδώς διότι εξ’ αρχής είχε στο επίκεντρο την προστασία των συμφερόντων των τραπεζών, ενώ από την άλλη το νέο Μνημόνιο ως ιδιότυπη «βιομηχανία» παραγωγής χρεών διογκώνει την «υπερχρέωση» και κάνει εξωπραγματικές τις υποθέσεις εξόδου της οικονομίας και κοινωνίας από το «τούνελ» της κρίσης.

Ρυθμίσεις …. «ασπιρίνες» για χρέη νοικοκυριών

Ειδικότερα ο «νόμος Κατσέλη» αφορά ρύθμιση οφειλών μόνο υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων σε τρεις φάσεις. Επιδίωξη εξωδικαστικού συμβιβασμού, στη συνέχεια δικαστικού στα ειρηνοδικεία και τέλος δικαστική ρύθμιση με αποφάσεις δικαστηρίων. Για την αποτυχία του νόμου τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με τη Γ.Γ. Καταναλωτή, γύρω στα 40.000 νοικοκυριά είχαν καταθέσει ως το 2012 αίτηση «εξωδικαστικού συμβιβασμού» αλλά πολύ λίγες είχαν θετικό αποτέλεσμα. Στο διάστημα Σεπτέμβρης’10 ως Σεπτέμβρης’12, υποβλήθηκαν από το «Συνήγορο του Καταναλωτή» 22.200 αιτήσεις, ενώ θετική έκβαση είχαν μόλις…5.! Επίσης από τις 25-27.000 αιτήσεις «δικαστικού συμβιβασμού» έχουν συζητηθεί ως τώρα μόνο 5.000 (ο χρόνος αναμονής στα Ειρηνοδικεία Αττικής φθάνει 4-5 χρόνια !) και από αυτές έχουν δημοσιευτεί 3.000, από τις οποίες 50% είχαν απορριφθεί και μόνο 1.500 περιέχουν θετικές ρυθμίσεις (διαγραφή χρέους, κά). Να σημειωθεί ότι το σύνολο των «επισφαλών απαιτήσεων» που διέγραψαν από το 2009 οι τράπεζες, ήταν 4 δις και ο κύριος όγκος αφορούσε «καταναλωτικά» και «επιχειρηματικά» και πολύ λίγα «στεγαστικά». Προφανώς η ύπαρξη υποθηκών δίνει βάσιμες ελπίδες στις τράπεζες για…. κατάσχεση ακινήτων.!

Η διόγκωση των ληξιπρόθεσμων χρεών και οι ανεπάρκειες του «νόμου Κατσέλη», ανάγκασαν την κυβέρνηση να προβεί (τέλος Νοέμβρη ‘12) σε νέες ρυθμίσεις οι οποίες δικαίως χαρακτηρίστηκαν… ασπιρίνες».! Κατ’ αρχήν οι ρυθμίσεις αναφέρονται μόνο σε μισθωτούς (σχέση εξαρτημένης εργασίας), ενώ αποκλείονται μικροεπιχειρήσεις, ελεύθεροι επαγγελματίες κά. Επίσης δεν εντάσσονται οι οικογένειες που έχουν εισόδημα πάνω από 25.000 το χρόνο (!), καθώς και οικογένειες με μείωση εισοδήματος λιγότερο από 35%. Επίσης οι ρυθμίσεις αφορούν αποκλειστικά δάνεια πρώτης κατοικίας ως 180.000 €, ενώ εξαιρούνται τα καταναλωτικά και πιστωτικές κάρτες που δεν έχουν υποθήκες. Όσοι τελικά πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις μπορούν να λάβουν περίοδο χάριτος 4 χρόνια (σταμάτημα καταβολής δόσεων) και καταβολή επιτοκίου 1,5%, στο οποίο σε μηνιαία βάση δεν μπορεί να ξεπερνάει το 30% του εισοδήματος. Για όσους δεν έχουν καθόλου εισοδήματα δεν προβλέπονται καταβολές δόσεων (προσωρινό πάγωμα). Μετά τα 4 χρόνια η εξόφληση του δανείου επανέρχεται στην προηγούμενη κατάσταση, αφού στο μεταξύ θα έχουν πληρωθεί επί πλέον τόκοι.! Τέλος προβλέπεται αναστολή πλειστηριασμών ως τέλος 2013, ενώ η έκπληξη κρύβεται στο τελευταίο. Για να αποθαρρυνθούν οι προσφυγές στα δικαστήρια (έχουν εκδοθεί αρκετές θετικές αποφάσεις), προβλέπεται διαμεσολάβηση δικηγορικών γραφείων (με ανάλογο κόστος) προκειμένου να αποδείξουν ότι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην εξόφληση των δανείων.

Προφανώς το νέο θεσμικό πλαίσιο δεν απαντά στα αδιέξοδα που αντιμετωπίζουν χιλιάδες εργαζόμενοι του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Με την κατάργηση πριν ένα χρόνο, από τον τότε υπουργό οικονομικών Ε.Βενιζέλο του «Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας» (ΟΕΚ) και το πάγωμα της χορήγησης στεγαστικών δανείων από το «Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων» (σχέδιο διχοτόμησης και πώλησης τραπεζικών εργασιών και «στεγαστικής πίστης»), παύουν να λειτουργούν δύο δημόσιοι φορείς, με σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση της «λαϊκής στέγης». Ειδικότερα μέρος των στεγαστικών του Τ.Π. & Δανείων που έχουν «τιτλοποιηθεί» (εν αγνοία των δανειοληπτών) αποκλείονται από τις νέες ρυθμίσεις, ενώ δεν υπάρχει βούληση στη διοίκηση (ουσιαστικά στην κυβέρνηση) για την επαναγορά τους σε μειωμένες τιμές στη «δευτερογενή αγορά» και με το καθαρό όφελος (γύρω στα 350-400 εκατ.) να γίνει «κούρεμα» επιτοκίων, διαγραφή χρεών ειδικών περιπτώσεων δανειοληπτών και χορήγησης νέων δανείων.!

«Φοροκυνηγητό» για μικρούς ….«φοροασυλία» για μεγάλους

Όσον αφορά την πολιτική ρύθμισης των ληξιπρόθεσμων οφειλών στις εφορίες, ύψους 56,7 δις, η προσπάθεια της κυβέρνησης εξαντλείται στην ένταση του φοροκυνηγητού όχι των μεγάλων οφειλετών και φοροφυγάδων, αλλά μικρομεσαίων, υποτιμώντας την κοινωνική διάσταση του προβλήματος. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ και της ΕΕ, οι οφειλέτες ως 3.000 € ανέρχονται σε 2.300.000 με συνολικά χρέη 1,1 δις, ενώ 5.770 οφειλέτες με χρέη από 300.000-1.000.000 € όφειλαν συνολικά 3,1 δις και την ίδια στιγμή 1.500 μεγαλοφειλέτες χρωστούσαν 35 δις € (!!). Είναι προφανές ότι αν υπήρχε πολιτική βούληση μπορούσαν να εισπραχθούν τα περισσότερα από αυτά. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει η έκθεση, δεν υπάρχει όμως ανάλογη ….όρεξη από την κυβέρνηση.! Επίσης η ενίσχυση των «Μονάδων Μεγάλων Φορολογουμένων» με νέους ελεγκτές (από 43 σε 140 άτομα) …βραδυπορεί, ενώ οι έλεγχοι «Ατόμων Υψηλού Πλούτου και Ελευθέρων Επαγγελμάτων», μεταφέρθηκαν σε δύο «Διαπεριφερειακά Ελεγκτικά Κέντρα» (ΔΕΚ) στα οποία κυριαρχεί η ….απραξία.!

Βέβαια κάτω από τα αυξανόμενα ταμειακά αδιέξοδα, η κυβέρνηση αναγκάζεται να κάνει ενέργειες είσπραξης ληξιπρόθεσμων χρεών ιδιαίτερα από όσους οφείλουν πάνω από 150.000 €, με ανάθεση σε ιδιωτικές εταιρίες (δικηγορικά γραφεία, ελεγκτικά γραφεία, κά) κάνοντας ένα ακόμα βήμα στην ιδιωτικοποίηση κρατικών λειτουργιών.! Οι πιο πάνω εταιρίες θα διερευνούν την ύπαρξη κάθε πηγής εισοδήματος, αφανείς πηγές εσόδων και πλούτου, περιουσιακά στοιχεία των οφειλετών κά, με στόχο την είσπραξη των χρεών.

Εναλλακτική στρατηγική με φιλοσοφία «Σεισάχθειας».

Το κρίσιμο θέμα των ιδιωτικών χρεών, δεν έχει μόνο οικονομική, αλλά κοινωνική και πολιτική διάσταση. Η αντιμετώπιση του δεν μπορεί να γίνει με «οριζόντιο» τρόπο, αλλά με διαφοροποιημένη μεταχείριση και με όρους κοινωνίας, θα λέγαμε φιλοσοφία «Σεισάχθειας» (πολιτική διαγραφής χρεών που εφάρμοσε ο Σόλων στην αρχαία Αθήνα). Ειδικότερα στα ληξιπρόθεσμα χρέη νοικοκυριών και επιχειρήσεων στις τράπεζες, οι προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ καταδεικνύουν βασικούς άξονες αντιμετώπισης του προβλήματος. Διαγραφή χρεών για όσους έχουν ατομικό ή οικογενειακό εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας (7.178 € ατομικό, ή 15.073€ για τετραμελή οικογένεια). Μερική διαγραφή χρεών για όσους έχουν υποστεί ονομαστική μείωση του εισοδήματος τα τελευταία χρόνια (οι μηνιαίες δόσεις δεν πρέπει να ξεπερνούν το 30% του μηνιαίου ατομικού ή οικογενειακού εισοδήματος, με διαγραφή του υπόλοιπου 70% της ετήσιας δόσης). Μείωση επιτοκίων στα καταναλωτικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες και όρια υπερανάληψης. Πάγωμα διαδικασιών αναγκαστικής είσπραξης ή εκτέλεσης απαιτήσεων με την κατάθεση αίτησης ρύθμισης. Θέσπιση αναγκαστικών κανόνων για τις τράπεζες ώστε οι δανειολήπτες να μην εξαρτώνται από χρονοβόρες και πολυδάπανες δικαστικές διαδικασίες. Αναπροσαρμογή της αξίας των ενυπόθηκων δανείων ώστε να αντιστοιχούν στην τρέχουσα αξία του ακινήτου, καθιέρωση της ευθύνης του δανειολήπτη μέχρι το ύψος της συγκεκριμένης αξίας του ακινήτου, κά.

Όσον αφορά τα ληξιπρόθεσμα χρέη μικροεπιχειρήσεων, αγροτών κά, υπάρχει κι εδώ ανάγκη διαγραφής χρεών που αντιστοιχούν στη μείωση του κύκλου εργασιών της τελευταίας τριετίας, ρύθμιση του υπόλοιπου χρέους για εξόφληση σε μια δεκαετία, εξασφάλιση πιστώσεων για ανάπτυξη, καινοτομία και δημιουργία θέσεων εργασίας, χαμηλότοκος δανεισμός για καλλιεργητικά δάνεια αγροτών, πάγωμα πλειστηριασμών, έλεγχος τοκογλυφικών πρακτικών τραπεζών και ιδιωτικών εταιριών είσπραξης οφειλών, κά. Το κόστος αυτών των ρυθμίσεων μπορεί να καλυφθεί από το κονδύλι κεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Όσον αφορά τα χρέη στο δημόσιο, χρειάζεται διαγραφή χρεών σε ανέργους, χαμηλόμισθους και χαμηλοσυνταξιούχους, κατάργηση άδικων επιβαρύνσεων (χαράτσια) που δημιουργούν νέα χρέη. Καθιέρωση ανώτατου ορίου φορολογικής επιβάρυνσης νοικοκυριών μετά την αφαίρεση δόσεων πρώτης κατοικίας ή ενοικίου, επαναφορά του αφορολόγητου στα όρια του 2010, προοδευτική φορολογική κλίμακα με πολλούς συντελεστές, κά.

Βέβαια η επίλυση της υπερχρέωσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων, δεν εξαντλείται με μέτρα καλύτερης «διαχείρισης» αλλά απαιτεί ριζοσπαστικότερες αλλαγές στα πλαίσια ενός «σχεδίου» προοδευτικής εξόδου από την κρίση, έχοντας ως βασικούς άξονες την εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση τραπεζών, την πάταξη φοροκλοπής και φοροδιαφυγής των εχόντων και κατεχόντων, την παραγωγική ανασυγκρότηση, αύξηση της απασχόλησης και του εισοδήματος, την ενίσχυση αγοραστικής δύναμης μισθών και συντάξεων, τόνωση ζήτησης και παραγωγής, κλπ. Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν και κάτι ακόμα. Κυβέρνηση Αριστεράς.!

* Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ οικονομικών, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ.

Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου 2013